از نظر ریالیست ها: چه کسی ؟ چه چیزی را ؟ چه موقع؟ و چگونه بدست می آورد؟  (هارولد لا سول)

ازنظر کثرت گرا ها : هنر سازش است.

از نظر کار کرد گرایان : سیاست در بر گیرنده کار کرد هایی است که جامعه بدون آنها نمی تواند به حیات خود ادامه دهد.

از نظر نهاد گرایان: بررسی فعالیت نهاد های دولت.

 

 

 1-     فلسفه سیاسی ( از دولت آرمانی سخن میگوید و بحث  از عدالت، انسانیت ، اخلاق، برابری و آزادی را به عنوان موضوعات اصلی فلسفه سیاسی به مفهوم دولت آرمانی پیوند میدهد.)

2-     جامعه شناسی سیاسی (دولت به عنوان حوزه عمل و فعالیت سیاسی موضوع علم سیاست است اما خود در درون شبکه ای از نیروها و قدرت های اجتماعی قرار دارد که در تشکیل آن موثرند و این بحث در جامعه شناسی سیاسی مطرح میشود. به بیان دیگر روابط میان نیروها و نهاد های اجتماعی و اقتصادی مبنای اصلی دولت را تشکیل میدهد. از این دیدگاه توضیح سرشت ، عملکرد و ساختار دولت را باید در سطوح مختلف جامعه، اقتصاد و فرهنگ جستجو نمود. به طور کلی موضوع جامعه شناسی سیاسی را می توان در سه امر خلاصه نمود:

1-    سطح فردی: دراین سطح موضوع جامعه شناسی سیاسی تاثیر عوامل مختلف اجتماعی بر رفتار سیاسی همانند مشارکت، شورش، اعترض، اطاعت و سایر رفتار های سیاسی است.

2-    سطح گروهی : در این سطح جامعه شناسی سیاسی به نقش و نفوذ گروههای بر سیاست  و عملکرد دولت می پردازد و نقش آن را بررسی میکند.

3-    سطح دولت: در این سطح دولت خود به عنوان عرصه سازش و ستیز میان نیروها و طبقات اجتماعی مطالعه میگردد)

 1- برداشت فلسفی و اخلاق   (با هدف)  تامین فضیلت   پدیده طبیعی

2- برداشت واقع گرایانه       (با هدف) تامین نظم        مصنوع بشر

 3- برداشت حقوقی

4- برداشت مدرن

 توضیح: در یونان باستان و قرون وسطی برداشت از سیاست فلسفی بود و جزوی ارزشهای اخلاقی و فرهنگی بود. و جامعه، دولت وسیاست در خدمت اخلاق بعنوان یک ابزار بود.چیزی که اصل بود ارزشهای اخلاقی بود و دولت ابزاری بود در خدمت گسترش اخلاق.

 1- برداشت فلسفی و اخلاقی

دراین برداشت سیاست و قدرت فی نفسه هدف نیست بلکه ابزار و وسیله رسیدن به اخلاق و فضیلت است. هدف از سیاست تاسیس مدینه فاضله هست و هدف از مدینه فاضله آماده کردن شرایط دست یابی به معرفت و فضیلت است. در این برداشت اخلاق با سیاست رابطه ناگسستنی دارد و هدف اساسی سیاست تامین اخلاق و فضیلت اخلاقی است. ( اخلاق ، مذهب و سیاست درهم تنیده است و دولت در خدمت اخلاق و مذهب است).

 2-      برداشت واقع گرایانه

در این برداشت دولت وسیاست مصلحت جداگانه دارد که آن حفظ و تداوم قدرت است و سیاست وسیله بر قراری نظم و امنیت می باشد. اخلاق عمومی از اخلاق سیاسی جدا است و همه چیز باید در خدمت حفظ قدرت باشد. همه چیز و سیله است و هدف وسیله را توجیه میکند. هدف اصلی سیاست نظم است نو نظم را میتوان بدون عدالت ، آزادی و اخلاق حفظ کرد. اما حفظ هیچکدام از این ارزش ها بدون نظم امکان پذیر نمیباشد.

 3- برداشت حقوقی

در این دیدگاه سیاست مهمترین وسیله  تضمین حقوق افراد است . مفهوم قرارداد اجتماعی محور اصلی این برداشت است و این نظریه اصولا مربوط به مسئولیت و محدودیت حکومت در مقابل حقوق و آزادی های افراد است. به باور جان لاک حکومت نهادی مصنوعی و ساختگی است و هدف اصلی آن پاسداری از جان و مال و آزادی افراد است. دولت بر اساس قرارداد اجتماعی ایجاد شده و مسئولیت محدود و معینی را به عهده دارد. تخلف از این قرارداد موجب نقض پیمان اجتماعی میگردد و افراد و گروهها می تواند از دستورات حکومت سرپیچی نموده و یا در مقابل آن شورش نماید

 4-      برداشت مدرن

اصولا فایده گرایانه است و سیاست وسیله تامین رفاه و شادی افراد است. از دیدگاه فایده گرایانه آنچه در تحلیل نهاد های اجتماعی و سیاسی مهم است این است که آنها دارای وظایف مفید بوده و شدت و مدت لذت را افزایش میدهد. زیرا انسان موجودی لذت طلب است و همه نهاد های اجتماعی در خدمت همین امر میباشد. به طور مثال نهاد های مختلف بشری همانند حفاظ هایی هستند که ضامن شادی و پرهیز از درد و رنج بشر است. بطور مثال حفاظ مادی انسان را از درد و رنج طبیعت حفظ میکند و نهاد های اخلاقی روابط انسانی افراد را تسهیل نموده و نهاد مذهبی به وی لذت معنویت را می بخشد. بر این اساس نهاد های سیاسی و حقوقی نیز ضامن امنیت و رفاه بشر است و بر همین اساس دولت رفاهی یکی از الگوهای اساسی دولت است که تحت تاثیر همین تيوری در قرن بیستم رواج و گستردگی زیاد داشته است.

دولت : سازمانی است که ابزار مشروع خشونت را در دست دارد.

ازنظر دیوید استیفن: تخصیص اقتدار آمیز ارزش ها.

دولت یک نوع گروه بندی ، سازمان زندگی و جامعه ای است که دارای ویژگیهای (عناصر)

1-     داشتن حاکمیت است ( قدرت برتر که برتمام قدرت های دیگر سلطه و تسلط داشته باشد)

2-     داشتن حکومت است ( ابزار اعمال قدرت ساختار، نظام یا فرد)

3-     داشتن سر زمین ( در دنیای جدید زمین موضوعیت دارد و مرزها تقسیم شده است)

4-     داشتن جمعیت است.

 تعریف دولت به معنای جامعه سیاسی

دولت در این معنی شکلی از زندگی دسته جمعی و شیوه ای از گروه بندی انسانی است . بنا بر این هر جامعه سیاسی دولت نیست بلکه برای دولت شدن باید شرایط خاصی را دارا باشد. صاحب نظران در بیان این شرایط و تعریف حقوقی از دولت گفته است که دولت اجتماعی از افراد است که دارای سرزمین ، هویت ملی ، حکومت و حاکمیت معین و مستقل باشد.

 تعریف دولت به عنوان سازمان سیاسی حاکم

دولت در این تعریف یک سازمان و یک تشکیلات در مقابل سازمانهای مختلف اجتماعی از قبیل خانواده، مسجد، انجمن ها، مدارس و دیگر سازمان های اجتماعی است. به بیان دیگر در این تعریف دولت عبارت است از مجموعه نهاد های حکومتی و کا گزاران که بر مردم و یا ملت فرمان روایی می کنند. این تعریف ریشه در آراء و نظریات جامعه شناختی دارد و معروف ترین صاحب نظر در این تعریف ماکس وبر می باشد. دولت عبارت است از سازمانی که کنترول انحصاری مشروع خشونت را در دست دارد.

توضیح : معروف ترین تعریف در جامعه شناسی سیاسی دولت به معنای سازمان سیاسی حاکم است.

 تعریف دولت به معنای قدرت عمومی

در این معنی تاکید اصلی بر عناصر ماهوی و ماهیتی و مبنایی بجای عوامل ساختی و ظاهری است به بیان دیگر در این تعریف بجای عناصر دولت ،ساختار و سازمان آن تاکید اساسی به نحوه ارتباط دولت با مردم است که از آن به عنوان قدرت عمومی ، قدرت برتر و عالیترین قدرت یاد شده است . در این معنی به قول هارولد لاسلی در هر کشور اراده ای وجود دارد که بنا به قانون ار همه اراده های دیگر برتر است. تصمیم نهایی را این اداره میگیرد و دارای حاکمیت است. تصمیمات او بر تمام افرادی که در محدوده قلمرو وی ساکن است لازم الاجرا می باشد. بنا بر این دولت قدرت عمومی حاکم بر حکام و اتباع است که نظم و استمرار زندگی سیاسی راتضمین میکند.

1- فرمانروایان                افراد

2- قوه مجریه                 ساختار    نظام

3- مجموع قوای سه گانه

 

توضیح : حکومت وسیله اجرای دولت است.

 حکومت در لغت به معنای حکم راندن و فرمان راندن است اما در اصطلاح به سه معنی متفاوت به کار میرود:

1-     فرمان روایان : در این معنی حکومت به اشخاصی اشاره دارد که عمل حکمرانی را انجام می دهند.

2-     قوه مجریه : در این معنی حکومت فقط به قوده مجریه در مقابل قوای دیگر اطلاق می گردد.

3-     قوای سه گانه: در این معنی حکومت شامل هر سه قوای قضائیه ، مجریه و مقننه میگردد.

-         انواع حکومت از دیدگاه  ارسطو

-         انواع حکومت از دیدگاه ماکس وبر

-         انواع حکومت از دیدگاه بشیریه

 انواع حکومت از دیدگاه ارسطو

تعداد حکومت کنندگان	اعمال قدرت به سود عموم	اعمال قدرت به سود شخصی
یک تن	پاد شاهی	تیرانی
چند تن	آریستوکراسی	الیگارشی
اکثریت	جمهوری	دمکراسی

 انواع حکومت از دیدگاه ماکس وبر

  - سنتی  1- پاتریمونیال 2- سلطانی

- کاریزماتیک ( شخصی)

  - عقلانی ( یا قانونی)

   انواع حکومت ازدیدگاه بشیریه

همه حکومت ها دارای چهار وجه هستند که غلبه یکی از این وجوه بر دیگران باعث پیدایش حکومت خاصی میشود.

 وجوه حکومت

1- وجه اجباری          2- وجه ایدئولوژیک        3- وجه عمومی         4- وجه خصوصی

همه حکومت ها دارای این وجوه هستند با این تفاوت که بعضی از وجوه آن غالب و فراگیر میباشد. اگر:

1-     وجه اجباری غالب بود حکومت نظامی است

2-     وجه عمومی غالب بود حکومت رفاهی میباشد

3-     وجه ایدئولوژیک غلبه داشت حکومت توتالیتر است

4-     وجه خصوصی غلبه داشت حکومت شاهی شکل گرفته است

 

            دولت                                                             حکومت

1- دولت یک کل است                                              حکومت یک بخشی از دولت است

2- دولت یک مفهوم انتزاعی است                                حکومت مشخص و واقعی است

3- همه مردم عضو دولت هستند                                  بخش کوچکی از مردم عضو حکومت هستند

4- دولت دایمی است                                                حکومت تغیر میکند

5- دولت بدون حکومت ممکن نیست                             حکومت ها قبل از دولت وجود داشته

6- حاکمیت صفت دولت است                                     حکومت تابع محدودیت است

7- دولت موضوع شکایت نیست                                  حکومت موضوع شکایت است

             مثل کل بدن                                                         مثل یک عضو

1-     حاکمیت

2-     کنترول انحصاری ابزار خشونت

3-     مشروعیت

4-     شهروندی

5-     بوروکر اسي

6-     مشروطیت

7-     غیر شخصی بودن

8-     سرزمینی بودن

9-     مالیات منظم

 حاکمیت

اولین ویژگی دولت جدید دارا بودن حاکمیت است و این امر بدان معنی است که قدرت و اراده دولت برفراز همه افراد و گروهها در داخل کشور قرار داده شده و هیچ گروه و سازمانی نمی تواند با آن برابری نماید در خارج از کشور آزاد و مستقل است و به عنوان یک عضو مستقل از جامعه جهانی محسوب میگردد. به باور یکی از صاحب نظران حاکمیت یعنی توانایی دولت در انجام اقدامات و اجرای سیاست ها در قلمرو مشخص و مستقل از بازیگران خارجی و رقیبان داخلی. به بیان دیگر نهاد دولت دارای اقتداری مطلق و نهایی است و مرجعیت دولت همانند ندارد.

 کنترول انحصاری قدرت

به اعتقاد وبر تجمع و انباشت قدرت از ویژگیهای اساسی جوامع مدرن و زمینه شکل گیری دولت مدرن است. در جوامع ماقبل مدرن ابزاد قدرت به صورت پراکنده در اختیار فئودالها و قدرت های محلی قرارداشت و آنان در محدوده تحت کنترول خود می توانستند اعمال قدرت نموده و افراد را مجازات کنند. از این رو در مناطق مختلف قدرت های محلی مختلف وجود داشت و خشونت در سطح جامعه پراکنده بود اما با شکل گیری دولت مدرن اعمال خشونت از سطح جامعه برچیده شد و در یک نهاد تخصصی بنام دولت انباشته گردید. به باوریکی از صاحب نظران اساسا نهاد دولت هنگامی به وجود می آید که ادامه حیات جامعه و نهادهای که کارهای عمومی را انجام میدهند مستلزم آن باشد که حق کاربرد و اعمال زور از بدنه جامعه گرفته و به یک نهاد تخصصی واگذار شود که بتواند به نمایندگی از طرف جامعه و به منظور استقرار و حفظ نظم از آن استفاده نماید.

 توضیح: قدرت یعنی توانایی وادار کردن دیگران علی رغم میل شان 1- یا بر مبنی زور  2- یا بر اساس مشروعیت  3- یا براساس اصول ( اقتدار)

مشروعیت نگاه به قدرت از پایین به بالا است یعنی حکومت شوندگان معیار و اصول حکومت کنندگان را بپذیرند.

 مشروعیت قانونی

دولت ها هرچند که حاکمیت شان را همیشه با ستفاده از ابزار های خشونت آمیز اعمال میکنند و در مواردی نیز استفاده از نیروهای نظامی و انتظامی تنها وسیله اعمال حاکمیت است اما واقعیت این است که اعمال زور بسیار شکننده است و هیچ دولتی نمی توان تداوم و بقای خود را متکی بر آن نماید. از این رو دولت ها همواره در صدد آن است که مشروعیت خود را در جامعه گسترش داده و این باور را در میان مردم ایجاد و تقویت نماید که قدرت دولت برای وضع و اجرای قوانین قدرتی است به حق ، قانونی و موجب فرمانبرداری. بنابر این اگر قرار باشد که سازمان و تشکیلاتی حق مجازات افراد را داشته باشد دولت شایسته ترین و مناسبترین آن می باشد.

 شهروندی

جنبه دیگر دولت مدرن را حقوق شهروندی تشکیل می دهد و این امر ناشی از مشروعیت دولت است که برخواسته از اراده مردم می باشد و حقوق شهروندی شامل سه نوع است:

اول حقوق مدنی : که شامل آزادی های شخصی ، آزادی بیان، اندیشه و عقیده و حق برخورداری از عدالت میگردد.

دوم حقوق سیاسی: شامل حق مشارکت در اعمال قدرت سیاسی به عنوانی یکی از اعضای شهر می باشد و شامل حق انتخات شدن و انتخاب کردن است.

سوم حقوق اقتصادی و اجتماعی که عبارت است از: حقوقی که حق برخورداری از حد اقل رفاه اقتصادی و امنیت است تاحق برخورداری کامل از حق زندگی به عنوان یک انسان متمدن طبق معیار های حاکم بر یک جامعه را در بر میگیرد.

 بوروکراسی

سازماندهی بوروکراتیک یکی دیگر از تمایز های دولت مدرن وعلت اساسی توانمندی و ظرفیت آن نسبت به حکومت های پیشین است . در سازماندهی بوروکراتیک هر مقام دارای مسئولیت ها و اختیارات مشخص است و بر اساس ضوابط تعیین شده مسئول عملکرد مقامات زیر دست و پاسخگو به مقامات بالادست خود میباشد. رابطه مقامات با یکدیگر و ضوابط حاکم بر مسئولیت ها و اختیارات رفتار و عملکرد آنها ساختار اداری سازماندهی بوروکراتیک را تعیین میکند. به بیان دیگر در دولت های مدرن قدرت ناشی از مقامات است و افراد و اشخاص صرفا مجری نقش ها است و قدرت به سازمان منتقل شده است .

 توضیح: بورو کراسی در لغت از (bureau) به معنی دفتر و (cracy) به معنی حکومت گرفته شده و به معنی رعایت تشریفا ت اداری به کار برده میشود.

در حکومت های قدیم محور همه چیز شخص بود لذا بی ثبات بود، غیر قابل پیش بینی و بی نظم بود ولی در دولت جدید همه امور به معیاری شده . بوروکراسی ابزار کار است و به نظر وبر رمز موفقیت دنیای جدید است.

 مشروطیت

وظایف و مسئولیت های متقابل جامعه و هم چنین اختیارات و مسئولیت های دولت در جوامع جدید بر اساس قانون اساسی هر کشور است . هدف قانون اساسی سازماندهی و عملکرد حکومت بر اساس اصول معین است که در قانون وظایف متقابل قوای سه گانه مسئولیت های آن در برابر مردم و تکالیف و رضایت شهروندان به درستی منعکس می گردد و یگانه معیار ارزیابی افراد ، گروهها و نهاد های مختلف دولتی می باشد. در دولت های جدید ابزار های زیادی برای محدودیت حکومت کنندگان در قانون اساسی هر کشور وجود دارد که بر  اساس آن عمکرد حکومت ها محدود میگردد. تفکیک قوا، دوره ای بودن مقامات سیاسی، قانون اساسی، آزادی احزاب و مطبوعات از ابزار های اصلی تحدید حکومت ها در دولت های جدید میباشد. غیر شخصی بوده مکمل بوروکراتیک بودن است.

 غیر شخصی بودن

اساس حکم و اطاعت در دولت های جدید بر مبنای اصول و قوانین عام و غیر شخصی است . در دولت های ماقبل مدرن اراده و هوس شاهان و شاهزادگان بر مردم اعمال قدرت میکرد و حکم و اطاعت شخصی بود اما این امر در جوامع جدید بر مبنای قانون است. مردم از قوانین اطاعت میکنند و مقامات نیز بر مبنای قانون از مقامات برتر اطاعت دارند. و بر مقامات پایین تر احکام صادر می کنند.عملکرد های مغایر با قوانین قابل پیگیری و مجازات است و کسی نمی تواند مطابق با شرایط و احوال شخصی رفتار نماید.

 سرزمینی بودن

اختیارات و مسئولیت های دولت ملی در قالب مرزهای تعیین شده تعریف شده است و این مرزها شامل هوا و دریا در محدوده ارضی معین نیز میگردد. اما این مرزها در دولت های ماقبل مدرن عمدتا لرزان و شکننده بود و اصولا مرزی به معنای امروزی وجود نداشت بلکه حکومت های پیشین دارای سرحدات متزلزلی بود که قدرت و زور حکومت ها را تعیین میکرد بنا بر این در دولت های در دولت های قدیم ما سرحدات داشتیم که بر اساس زور یک دولت تشکیل میشد ولی امروز ما در دولت های جدید مرز داریم که آن را میتوانیم با یک وجب محاسبه کرده و در نظر بگیریم.

 مالیات منظم

مالیات همیشه یکی از عمده ترین منبع در آمدی دولت ها بوده و در مواردی نیز تنها تامین کننده نیازهای مالی آنان میباشد. اما نحوه گرفتن و کارکرد آن در دولت های مدرن به صورت اساسی تغیر کرده و همین امر آن را به یکی از ویژگیهای اساسی دولت جدید تبدیل کرده است . در دولت مدرن گرفتن مالیات حالت منظم، مدام، قانونی، فراگیر و قاعده مند دارد. نقش ماموران در گرفتن مالیات هیچ گونه سودی در افزایش و یا کاهش مالیات ندارد و آنان صرفا اجرا کننده قانون است . دولت نیز در برابر میزان ، نحوه گرفتن و نحوه مصرف آن مسئولیت دارد و بخش عمده آن صرف تامین خدمات عمومی می گردد.

 

 

 

 

 

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: