گونه هاي مختلف ليبراليسم بنيان هاي نظري فرهنگ غرب در بوته نقد

۳۱ مرداد ۱۳۸۹ ۱۷:۱۹

مرجع : روزنامه کیهان

اسلام تایمز- ليبراليسم در غرب، از آغاز ظهورش تاكنون، تحولاتي را پشت سر نهاده و صورت ها و اشكال مختلفي يافته است.

مهدي جمشيدي

ليبراليسم در غرب، از آغاز ظهورش تاكنون، تحولاتي را پشت سر نهاده و صورت ها و اشكال مختلفي يافته است كه به آن ها اشاره مي كنيم: 5

- ليبراليسم كلاسيك (يا بورژوازي). كارل ماركس در توصيف همين نوع دولت گفته بود كه دولت مدرن، كميته اجرايي بورژوازي است؛ زيرا ليبراليسم كلاسيك مبتني بر حمايت از نظام سرمايه داري رقابتي و سلطه طبقات تجاري و صنعتي بر دستگاه حكومت بود. در اينگونه از ليبراليسم، مشاركت سياسي و حق رأي، محدود به مردان و سرمايه داران و ثروتمندان بود. از ديگر اصول آن، محدوديت دخالت دولت در حوزه خصوصي افراد، فردگرايي و اين فكر بود كه انسان به موجب توانايي هاي عقلي خود، موجود مختار و مستقلي- نسبت به هر مرجع اقتداري و از جمله خداوند- است كه مي تواند بر طبق آراء و عقايد خودش زندگي كند.

اين نوع دولت از اواخر قرن هجدهم تحقق يافت و جان لاك، منتسكيو و آدام اسميت از نظريه پردازان اصلي آن بودند. سرانجام، با پيدايش جنبش هاي طبقاتي اجتماعي پايين براي كسب حق رأي و مشاركت سياسي، دولت ليبرال به مفهوم كلاسيك رو به زوال رفت و زمينه براي ظهور رژيم هاي دموكراسي فراهم شد. علاوه بر اين عامل، توزيع عادلانه درآمد ملي براساس قوانين طبيعي بازار، چنانكه اقتصاددانان كلاسيك مي انديشيدند، تحقق نپذيرفت و همين امر، موجب اعتراضات طبقات پايين و تكوين جنبش سوسياليستي اوليه و گسترش مداخلات دولت شد.

- ليبرال دموكراسي. در اروپا پس از انقلاب هاي سال 1848 و بروز بحران مشاركت سياسي، روشن شد كه رژيم هاي ليبرال سرمايه داري نمي توانند به صورت گذشته ادامه يابند. عوامل مختلفي چون گسترش تقاضاي مشاركت سياسي، ضرورت دخالت فزاينده دولت در اقتصاد عمومي به منظور تأمين عدالت اجتماعي و جلوگيري از گسترش شكاف هاي طبقاتي و غيره، در نهايت موجب گذار از دولت ليبرال به دولت ليبرال دموكراتيك شد. انقلاب فرانسه به رژيمي با اين ايدئولوژي دست يافت اما ديري نپاييد كه در سال هاي 32-1929 با بروز بحران هاي اقتصادي گسترده، ضعف هاي ليبرال دموكراسي و ناكارآمدي اين رژيم نيز روشن شد.

سوسيال دموكراسي (دولت رفاهي يا دموكراسي اجتماعي). دولت رفاهي رايجترين شكل دولت مدرن است كه در واكنش به بحران هاي سرمايه داري شكل گرفته است. موج بحران در سرمايه داري در دهه 1930 كه به افزايش بيكاري، ركود و كاهش در سرمايه گذاري انجاميد، ضرورت دخالت دولت را در اقتصاد، به شكلي كاملاً جديد ايجاب مي كرد. نخستين دولت هاي رفاهي در فاصله دو جنگ جهاني در غرب پيداشدند و اقدامات گسترده اي در اصلاح نظام بانكي و مالي، افزايش هزينه هاي عمومي وماليات ها، وضع قوانين كار، ملي كردن صنايع، توزيع عادلانه درآمدها و تأمين خدمات اجتماعي و رفاهي به عمل آوردند. جان مينارد كينز، نظريه پرداز اقتصادي اين ديدگاه بود.

به عبارت ديگر، دموكراسي اجتماعي آن نوع دموكراسي است كه تا اندازه اي روح سوسياليسم در آن دميده شده است. از اين رو، از لحاظ سياست هاي اجتماعي واقتصادي، در حد وسط ميان ليبراليسم و سوسياليسم قرار مي گيرد. از نمايندگان متأخر دموكراسي اجتماعي در آمريكا، بايد از جان رالز و رونالد دوركين نام برد كه هوادار عدالت اجتماعي توزيعي و توزيع عادلانه ثروت هستند.

- نئوليبراليسم. نئوليبراليسم، نگرشي محافظه كارانه جديد در قلمرو ليبراليسم است كه با رجوع به نظام بازار آزاد، به مخالفت با ساختار دولت رفاهي برخاسته است. ليبرال هاي جديد، نظريه كينز و نقش دولت به عنوان عامل تنظيم اقتصاد سرمايه داري را مورد ترديد قرار داده اند و بار ديگر بر امتياز نظام رقابت آزاد تأكيد دارند.

از اواخر دهه 1970 در كشورهايي مثل انگلستان، آمريكا، آلمان، فرانسه و استراليا، دولت ها به خصوصي سازي اقتصادي روي آوردند و سياست هاي دولت رفاهي را به مرور كنار گذاشتند. اين تحول در واكنش به بحران ركودي صورت گرفت كه از اواسط دهه 1970، به تدريج اقتصاد غرب را دربر گرفت. كاهش هزينه هاي عمومي، راه حل نئوليبراليسم براي بحران اقتصاد سرمايه داري بوده است. بدين سان، نئوليبراليسم در حقيقت كوششي است براي بازگشت به شرايط پيش از پيدايش دولت رفاهي.فريدريش هايك از نظريه پردازان نئوليبراليسم به شمار مي آيد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
5- آموزش دانش سياسي: مباني علم سياست نظري، صص 150-.147
و: حسين بشيريه، جامعه شناسي سياسي، تهران: نشر ني، چاپ هفتم، 1380، صص 312-.307
پاورقي

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: